Zespół Aspergera cechują: trudności w komunikacji i interakcjach społecznych, ograniczone zainteresowania, powtarzalne zachowania. Dzieci mają kłopot z rozumieniem emocji, utrzymaniem kontaktu wzrokowego, nawiązywaniem przyjaźni. Często wykazują niezwykłą wiedzę w konkretnych dziedzinach, przywiązanie do rutyny, nadwrażliwość sensoryczną. Mogą mieć prawidłowy rozwój mowy i przeciętną lub wysoką inteligencję. Wczesna diagnoza umożliwia szybkie wsparcie terapeutyczne.
Zespół Aspergera to zaburzenie neurorozwojowe, które może ujawnić się już w wieku przedszkolnym, choć jego rozpoznanie bywa wyzwaniem dla rodziców i specjalistów. Pierwsze symptomy często pojawiają się między 2. a 4. rokiem życia, gdy dziecko zaczyna intensywniej wchodzić w interakcje społeczne.
Ważne jest wczesne wychwycenie charakterystycznych wzorców zachowań, które mogą sugerować obecność tego zaburzenia. Maluchy z zespołem Aspergera często wykazują nietypowe zainteresowania – mogą godzinami opowiadać o dinozaurach, układzie słonecznym czy rozkładach jazdy pociągów (wykazując przy tym niezwykłą pamięć do szczegółów). Obserwacja codziennego działania dziecka w przedszkolu może dostarczyć cennych objaśnień diagnostycznych.
Charakterystyczne wzorce zachowań i trudności komunikacyjne
Dzieci ze spektrum Aspergera często przejawiają specyficzne trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami. Mogą mieć problem z rozumieniem niepisanych zasad społecznych, interpretacją mowy ciała oraz odczytywaniem emocji osób. W przedszkolu można zaobserwować: sztywne trzymanie się rutyny, trudności z przejściem do nowych aktywności oraz specyficzne reakcje na bodźce sensoryczne. Charakterystyczna jest także pedanteria językowa i używanie „dorosłych” sformułowań.
- Trudności w zabawach wymagających wyobraźni i kreatywności
- Przywiązanie do szczegółów i dokładności
- Problemy z koordynacją ruchową
Nietypowe wzorce komunikacji i zachowań społecznych
Przedszkolaki z zespołem Aspergera często prezentują charakterystyczne dysfunkcje pragmatyczne w komunikacji. Mają tendencję do monologowania na interesujące je tematy, nie zwracając uwagi na reakcje słuchacza. Jak rozpoznać te wzorce? Można spojrzeć na: sposób prowadzenia dialogu, reakcje na zmiany w otoczeniu oraz poziom elastyczności w zabawach z rówieśnikami. „Małe profesorki” – jak czasem określa się dzieci z zespołem Aspergera – mogą wykazywać niezwykłe zdolności w wąskich dziedzinach, przy jednoczesnych trudnościach w codziennym działaniu społecznym. Także, charakterystyczna jest hiperleksja – wczesne opanowanie umiejętności czytania, często wyprzedzające rozumienie znaczenia czytanego tekstu.
Zespół Aspergera u maluchów – poznaj 7 ukrytych sygnałów, które łatwo przeoczyć
Dzieci z zespołem Aspergera często wykazują nietypowe wzorce zachowań już w wieku 3-4 lat. Charakterystyczne jest unikanie kontaktu wzrokowego oraz trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami. Maluch może przejawiać intensywne zainteresowanie wybranymi tematami, na przykład dinozaurami czy pociągami, jednocześnie ignorując inne obszary.
Występują problemy z rozumieniem gestów, mimiki oraz zasad społecznych. Widoczna jest także potrzeba niezmienności i rutyny – nawet drobne zmiany w codziennym planie mogą wywoływać silny niepokój i wybuchy złości. Dziecko może mieć trudności z zabawą „na niby” i preferować aktywności samodzielne zamiast grupowych. 
Często pojawiają się specyficzne problemy sensoryczne – nadwrażliwość na dźwięki, światło czy dotyk. Charakterystyczne jest też przywiązanie do określonych tekstur ubrań lub pokarmów. Mowa rozwija się zazwyczaj prawidłowo lub nawet wcześnie, ale sposób wypowiadania się może być nienaturalnie formalny lub pedantyczny. Dziecko może mieć także problemy z koordynacją ruchową i wykonywaniem precyzyjnych czynności manualnych.
Sensoryczne puzzle – jak pomóc dziecku z Aspergerem odnaleźć się w świecie bodźców?
Terapia integracji sensorycznej stanowi ważny element wsparcia dla dzieci z zespołem Aspergera, które często doświadczają trudności w przetwarzaniu bodźców zmysłowych. Systematyczne sesje terapeutyczne pomagają w lepszej organizacji układu nerwowego i właściwej interpretacji bodźców płynących z otoczenia oraz własnego ciała. Specjaliści wykorzystują różnorodne techniki i narzędzia, aby stymulować wszystkie zmysły dziecka w kontrolowany sposób.
- Huśtawki terapeutyczne
- Platformy równoważne
- Piłki sensoryczne
- Szczotki do masażu
- Tunele dotykowe
- Tablice manipulacyjne
Każda sesja jest indywidualnie dostosowana do potrzeb małego pacjenta, pilnując jego wrażliwość na konkretne bodźce oraz poziom tolerancji na stymulację. Terapia powinna odbywać się w specjalnie przygotowanej sali, wyposażonej w profesjonalny sprzęt terapeutyczny.
Chronobiologiczne aspekty terapii sensorycznej u dzieci z ASD
Nowe badania wskazują na ważną rolę pory dnia w skuteczności terapii integracji sensorycznej. Okazuje się, że dzieci z zespołem Aspergera mogą wykazywać różną wrażliwość na bodźce zależnie ich naturalnego rytmu dobowego. Dostosowanie harmonogramu zajęć do indywidualnego rytmu biologicznego dziecka może mocno zwiększyć efektywność terapii i komfort małego pacjenta w czasie sesji.
Społeczne igraszki – jak rozwinąć skrzydła dziecka z zespołem Aspergera?
Gry i zabawy dla dzieci z zespołem Aspergera powinny być starannie dobrane, by wspierać ich rozwój społeczny i emocjonalny. Szczególnie efektywne są aktywności angażujące małe grupy, gdzie dziecko może stopniowo oswajać się z interakcjami. Zabawa w teatr czy odgrywanie scenek z codziennego życia pomaga zrozumieć emocje i zachowania innych ludzi. Karty z emocjami, gdzie dziecko musi rozpoznawać i nazywać uczucia, to świetne narzędzie do nauki empatii. Gry planszowe uczą przestrzegania zasad i dawania rady z porażką. Puzzle zespołowe czy budowanie z klocków w parach rozwija umiejętność współpracy.
Zabawy ruchowe na świeżym powietrzu, szczególnie te wymagające współdziałania, jak „berek w parach” czy „przeprowadzanie niewidomego”, uczą zaufania i koordynacji z drugim człowiekiem. Pamiętaj, że każde dziecko z zespołem Aspergera jest inne i może potrzebować indywidualnego podejścia. Ważne jest stopniowe wprowadzanie nowych aktywności i respektowanie granic dziecka. Gry muzyczne i rytmiczne mogą pomóc w rozwoju komunikacji niewerbalnej. Zajęcia plastyczne w małych grupach uczą dzielenia się przestrzenią i materiałami.
