Eksmisja to ostateczność. Ich liczba spada, jednak co roku wykonuje się ich w Polsce nawet kilka tysięcy. Eksmisja to dramat dla osoby, która już o tak znajduje się w ciężkiej sytuacji życiowej. Są jednak sposoby, żeby jej uniknąć, a przynajmniej opóźnić.
W 2022 roku sądy rozpatrzyły prawie 14 tys. sprawy o eksmisję z lokali mieszkalnych. W tym samym roku komornicy wykonali ponad 4,6 tys. eksmisji, a liczba nierozwiązanych spraw wynosiła ponad 10,5 tys. W latach 90. realizowano nawet 40 tys. eksmisji rocznie. Najwięcej z nich ma miejsce w dużych miastach takich jak Warszawa, Kraków czy Wrocław.
Różne powody, ten sam efekt
Główne powody eksmisji w Polsce są zróżnicowane, ale większość z nich sprowadza się do problemów finansowych, konfliktów prawnych oraz naruszeń przepisów lub zasad współżycia społecznego. Do najczęstszych powodów eksmisji należą:
- Zaległości w opłatach czynszowych. Lokatorzy, którzy przez dłuższy czas nie płacą czynszu, mogą zostać pozwani przez właściciela nieruchomości lub zarządcę budynku. Eksmisje w tym przypadku są realizowane zarówno z mieszkań spółdzielczych i komunalnych, jak i własnościowych.
- Brak tytułu prawnego do lokalu. Eksmisja może zostać orzeczona wobec osób, które samowolnie zajęły lokal mieszkalny, nie opuściły mieszkania po zakończeniu lub wypowiedzeniu umowy najmu, lub mieszkają po śmierci najemcy bez zgody właściciela.
- Rażące naruszenie porządku domowego. Sądy mogą orzec eksmisję m.in. jeśli lokator zakłóca spokój sąsiadów, dewastuje mieszkanie lub budynek, jest sprawcą przemocy domowej.
- Wyrok sądowy w sprawie rozwodowej lub spadkowej. W sprawach rozwodowych sądy często rozstrzygają o sposobie korzystania z mieszkania. Czasem jeden z eksmałżonków zostaje zobowiązany do opuszczenia lokalu. Podobnie bywa w przypadku spraw spadkowych lub działu majątku.
- Utrata uprawnień do lokalu socjalnego lub komunalnego. Osoby, które straciły prawo do mieszkania komunalnego, również mogą zostać z niego eksmitowane.
- Upływ okresu najmu okazjonalnego lub instytucjonalnego. W przypadku najmu okazjonalnego lub instytucjonalnego eksmisja może być łatwiejsza dla właściciela, bo lokator składa oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się eksmisji i wskazuje lokal, do którego może się przenieść. Po zakończeniu umowy i odmowie opuszczenia mieszkania właściciel może szybko złożyć wniosek do sądu, a komornik niezwłocznie przeprowadzić eksmisję.
Kiedy nie można przeprowadzić eksmisji?
Nawet jeśli sąd wydał prawomocny wyrok nakazujący opuszczenie mieszkania, nie można przeprowadzić eksmisji w czasie tzw. okresu ochronnego. Zgodnie z art. 16 ustawy o ochronie praw lokatorów trwa on od 1 listopada do 31 marca.
W tym czasie nie wolno wykonywać tzw. eksmisji na bruk, czyli w przypadku gdy osoba eksmitowana nie ma zapewnionego lokalu zamiennego lub pomieszczenia tymczasowego. To właśnie ten przepis daje wielu osobom czas na uporządkowanie swojej sytuacji lub znalezienie alternatywnego lokum, np. wynajęcie mieszkania. Polecamy szukać mieszkania na wynajem pod adresem www.nieruchomosci-online.pl/mieszkania,wynajem/.
Poza okresem ochronnym istnieją jeszcze inne sytuacje, w których eksmisja nie może zostać wykonana natychmiast. Polskie prawo uwzględnia szczególne przypadki, w których eksmitowany ma prawo do lokalu socjalnego. Sąd, wydając wyrok eksmisyjny, bada, czy osoba eksmitowana ma prawo do takiego lokalu i wstrzymuje wykonanie eksmisji do czasu jego zapewnienia.
Komu przysługuje lokal socjalny?
Zgodnie z prawem, prawo do lokalu socjalnego przysługuje m.in.:
- kobietom w ciąży,
- dzieciom,
- osobom niepełnosprawnym i ich opiekunom,
- osobom obłożnie chorym,
- emerytom i rencistom spełniającym określone kryteria,
- bezrobotnym.
Jeśli sąd uzna, że dana osoba lub rodzina ma prawo do lokalu socjalnego, eksmisja nie może się odbyć, dopóki gmina nie zapewni odpowiedniego lokalu. Ze względu na ubogie zasoby mieszkaniowe wielu gmin może się zdarzyć, że na odpowiedni lokal socjalny trzeba będzie czekać wiele miesięcy.
W jakich przypadkach możliwa jest eksmisja „na bruk”?
Eksmisja „na bruk” jest realizowana przez komornika w sytuacji, gdy sąd orzekł, że osoba nie ma prawa do lokalu socjalnego ani tymczasowego pomieszczenia, a eksmisja odbywa się poza okresem ochronnym. Sąd może podjąć taką decyzję, jeśli lokator np.: samowolnie zajął lokal, rażąco naruszał porządek domowy, niszczył mienie lub był sprawcą przemocy domowej.
Co zrobić, gdy grozi eksmisja?
Gdy do drzwi zapuka komornik lub przyjdzie pismo z sądu, nie można ignorować sprawy. Trzeba natychmiast działać, składając w gminie wiosek o lokal socjalny. Warto skontaktować się z prawnikiem lub organizacją pomagającą lokatorom. Jeśli obowiązuje okres ochronny i mamy kilka miesięcy na wyprostowanie swoich spraw, warto rozejrzeć się za mieszkaniem na wynajem.
Nakaz eksmisji to sygnał do działania, szukania pomocy i walki o swoje prawa. W systemie, który wydaje się bezduszny, są mechanizmy, które mogą uchronić osobę eksmitowaną przed bezdomnością.